Dấu hiệu, nguyên nhân và cách phòng tránh suy tuyến yên

Tuyến yên là một trong những tuyến nội tiết quan trọng trong cơ thể và có mối quan hệ mật thiết với các tuyến nội và ngoại tiết. Nếu bị suy giảm thì tất cả các chức năng đều bị ảnh hưởng. Vậy suy tuyến yên như thế nào? Nguyên nhân và cách phòng tránh ra sao?

1. Suy tuyến yên là gì?

Tuyến yên là một trong những tuyến nội tiết quan trọng nhất của cơ thể nằm ở hố yên tại não. Tuyến yên có mối quan hệ mật thiết với các tuyến nội tiết và ngoại tiết khác như tuyến giáp, tuyến thượng thận, cơ quan sinh dục...Không chỉ vậy, tuyến yên còn tham gia vào quá trình cân bằng điện giải, tham gia vào quá trình điều hòa huyết áp, chức năng tình dục...Khi chức năng của tuyến yên bị suy giảm thì tất cả các tuyến và các chức năng này đều bị ảnh hưởng.

Suy tuyến yên là thuật ngữ chỉ sự thiếu hụt chức năng một hoặc nhiều hormon thùy trước ảnh hưởng tới chức năng tuyến đích. Suy tuyến yên có thể suy một tuyến hoặc nhiều tuyến(suy tuyến yên). Đây là hội chứng tương đối hiếm gặp, suy tuyến yên gặp ở mọi lứa tuổi, tỷ lệ mắc theo tuổi, khoảng 5-7 ca/100.000 dân.

2. Dấu hiệu nhận biết bệnh suy tuyến yên

Suy tuyến yên hầu như không có bất kỳ dấu hiệu nào cho tới khi bệnh trở nên nặng hơn. Tuy nhiên cũng có một số bệnh bắt đầu với các dấu hiệu đột ngột, bệnh nhân mắc suy tuyến yên có thể xuất hiện các dấu hiệu: 

- Đau đầu, mờ mắt, cứng cổ, có thể còn tăng độ nhạy cảm với ánh sáng.

- Các dấu hiệu của bệnh sẽ phụ thuộc rất lớn vào hệ thống cơ quan tuyến yên tác động vào

• Suy tuyến yên ảnh hưởng tới tuyến giáp: sẽ thấy dấu hiệu mệt mỏi, buồn nôn, táo bón, đầy hơi và tăng cân...Dấu hiệu này cũng thay đổi tùy thuộc vào từng tình trạng suy tuyến yên ở từng người bệnh.

• Suy tuyến yên ảnh hưởng tới cơ quan sinh dục: có thể gây nên tình trạng rối loạn cương dương, đau tinh hoàn... Còn đối với nữ giới khi suy tuyến yên người bệnh có cảm giác đau âm đạo, khô và đau khi giao hợp, thay đổi trong chu kỳ kinh nguyệt...

• Suy tuyến yên ảnh hưởng tới tuyến thượng thận: khiến người bệnh mệt mỏi, chóng mặt nhiều khi đứng, cảm thấy đau dạ dày, đau vùng bụng... Khi trẻ em mắc bệnh suy tuyến yên còn có thể bị chậm lớn, chậm phát triển và chiều cao.

3. Nguyên nhân gây bệnh suy giáp:

3.1. Nguyên nhân tại tuyến yên hoặc các cơ quan lân cận:

• Phẫu thuật lại tuyến yên: có thể dẫn đến biến chứng suy tuyến yên.

• U: khối u tuyến yên hoặc các khối u khác ở sọ hầu, màng não, u tế bào thần kinh đệm.

• Xạ trị đi qua tuyến yên như xạ trị đầu mặt cổ(điều trị u tuyến yên, ung thư vòm họng...) có thể là nguyên nhân gây nên rối loạn hormon tuyến yên trên bệnh nhân.

• Do bệnh lý khác tại tuyến yên như Hội chứng Sheehan(tình trạng tuyến yên bị suy giảm chức năng do mất máu nhiều sau sinh), đột quỵ tuyến yên do xuất huyết hoặc nhồi máu tuyến yên.

3.2. Các bệnh lý toàn thân:

Tình trạng nhiễm khuẩn: các bệnh lý viêm nhiễm như lao, giang mai, viêm não - màng não do vi khuẩn sinh mủ.... có thể là nguyên nhân gây nên suy tuyến yên

Các vấn đề về mạch máu: viêm động mạch thái dương, xuất huyết não do chấn thương sọ não... đều có tác động lên tuyến yên nên suy giảm hormon của tuyến.

3.3. Những đối tượng có nguy cơ mắc suy tuyến yên:

• Những người bị đột quỵ, dị dạng bẩm sinh,...

• Những người có tiền sử băng huyết sau nạo phá thai hay sau sinh

• Người có tiền sử chấn thương nền sọ

• Người có khối u tuyến yên hay đã từng xạ trị tuyến yên.

• Có các khối u tuyến yên hoặc các khối u não khác chèn lên thùy dưới đồi

• Người có chấn thương, chảy máu tuyến yên

• Người có nhiễm trùng não, não úng thủy.

4. Phương pháp điều trị suy tuyến yên:

Mục đích của việc điều trị là tránh hết mức những tác động xấu của thuốc tới thể trạng của người bệnh, đồng thời hạn chế những biến chứng mà suy tuyến yên có thể gây ra cho người bệnh. Bệnh nhân điều trị suy tuyến yên đúng cách có thể giúp thể trạng người bệnh được nâng cao, nâng cao chất lượng cuộc sống, giảm đi các nguy cơ mắc phải bệnh lý về tim mạch, cơ xương khớp....

Để đưa ra phác đồ điều trị: nội khoa hay phẫu thuật thì các bác sĩ sẽ cần cân nhắc về thể trạng của người bệnh, đặc tính và kích thước của khối u.

4.1.Điều trị bằng các loại hormon thay thế tuyến yên:

• Điều trị thiếu hụt ACTH: 

Thiếu hụt ACTH viết tắt của hormone kích thích vỏ thượng thận là adrenocorticotropic hormone, khi thiếu hụt đi lại Hormone nào có thể khiến cơ thể bị stress kéo dài, mất xương, đái tháo nhạt trung ương tiềm tàng,…

• Điều trị suy tuyến yên đối với phụ nữ:

 Cho điều trị Gonadotropin hoặc Pulsatile GnRH, thiếu hụt Gonadotropin do bệnh tuyến yên chỉ điều trị bằng Gonadotropin nếu người phụ nữ đó vẫn muốn sinh thêm con.

• Điều trị thiếu hụt LH và FSH: 

Hormone FSH là một trong những nội tiết tố sinh dục quan trọng đối với cơ thể của nữ giới, Hormone LH hay hormone tạo hoàng thể, việc điều trị bổ sung LH và FSH bị thiếu hụt sẽ tùy thuộc vào việc người bệnh có muốn sinh con hay không.

• Điều trị thiếu hụt TSH: 

TSH (Hormone kích thích tuyến giáp) khi hormone này bị thiếu hụt sẽ gây thiếu đi hormone tuyến giáp Thyroxin. Điều trị thiếu hụt TSH người bệnh sẽ được sử dụng các chế phẩm có chứa L-Thyroxin.

• Điều trị thiếu hụt GH: 

GH là một loại hormone trong máu có tác dụng làm cho cơ thể lớn lên. Người bệnh suy tuyến yên sẽ được sử dụng Humatrope, Nutropin, Serostim, và Genotropin để điều trị thiếu hụt GH.

• Điều trị thiếu hụt prolactin:

gây nên hiện tượng mất sữa sau sinh hầu như không điều trị bằng thuốc. Ngoài những loại thuốc điều trị trên, người bệnh cũng sẽ được sử dụng thêm vitamin hay các loại thuốc giúp nâng cao thể trạng.

• Điều trị suy tuyến yên đối với nam giới:

 Điều trị bổ sung Testosterone nếu xuất hiện tình trạng suy sinh dục mà không có nhu cầu sinh sản. Nam giới điều trị suy sinh dục nhưng vẫn muốn có con sẽ được chỉ định dùng Gonadotropins hoặc Gonadotropin-Releasing Hormone (GnRH).

4.2. Phẫu thuật:

Phẫu thuật cắt bỏ một phần tuyến yên được đặt ra khi bệnh nhân có suy tuyến yên có sự phát triển bất thường ở các mô tuyến yên.

5. Biến chứng suy tuyến yên:

Suy tuyến yên người bệnh sẽ thấy xuất hiện một loạt các biến chứng về sức khỏe như chậm tăng trưởng, mất khả năng sinh sản, suy giảm chức năng tuyến giáp....Suy tuyến yên còn có thể gây ảnh hưởng tới tính mạng người bệnh khi có đợt suy cấp tuyến yên hay xuất tuyến yên.

Suy tuyến yên còn gây thiếu hụt một loạt các hormone gây những biến chứng khó lường đối với sức khỏe:

• Thiếu hormone kích thích tuyến giáp(TSH), gây suy giáp.

• Thiếu hormon hướng sinh dục: LH và FSH có tác dụng kích thích tinh hoàn ở nam và buồng trứng ở nữ, ảnh hưởng đến sự sinh sản.

• Thiếu hormone tăng trưởng(GH): nếu xảy ra trước tuổi dậy thì sẽ gây chậm tăng trưởng. Người trưởng thành cũng bị ảnh hưởng.

• Thiếu hormon hướng vỏ thận(corticotropin, ACTH...)gây một loạt các bệnh lý như đái tháo đường, suy thận, viêm loét dạ dày,..

• Thiếu hormone vĩnh viễn: khi người mắc bệnh suy tuyến yên hoặc có chỉ định phẫu thuật cắt bỏ khối u tuyến yên có thể gây ra những ảnh hưởng lâu dài đến việc sản xuất hormone. Và có thể sẽ khiến bạn cần phải sử dụng các loại thuốc thay thế hormone suốt đời.

6. Cách phòng tránh suy tuyến yên:

Các đối tượng nguy cơ của suy tuyến yên như có tiền sử chấn thương, xạ trị vùng dưới đồi tuyến yên, phẫu thuật u vùng tuyến yên,... thì cần được theo dõi chặt chẽ để có thể phát hiện và điều trị sớm các rối loạn chức năng tuyến yên.

Bệnh nhân suy tuyến yên có thể phòng ngừa các biến chứng xấu của bệnh nhờ các biện pháp:

• Tái khám thường xuyên theo lịch hẹn của bác sĩ để kiểm tra tình trạng bệnh lý cũng như nồng độ hormone

• Tuân thủ chỉ định điều trị của bác sĩ, uống thuốc đúng liều lượng, thời gian.

• Khi bệnh nhân cảm thấy mệt mỏi hay có các dấu hiệu như hoa mắt, sốt, buồn nôn... hay bất kỳ triệu chứng bất thường nào và cần phải đi khám ngay để tránh các biến chứng nguy hiểm của bệnh.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm bệnh tật, từ đó có kế hoạch điều trị đạt kết quả tối ưu. Việc lựa chọn cơ sở y tế và chuyên gia để thăm khám cũng là điều bạn nên cân nhắc kĩ lưỡng. Bệnh viện Đa khoa Bảo Sơn quy tụ đội ngũ bác sĩ chuyên gia đầu ngành sẽ giúp bạn phát hiện và điều trị những bệnh lý tiết niệu bằng những phương pháp tối ưu nhất.

Để đặt lịch thăm khám và tư vấn với bác sĩ đầu ngành trong lĩnh vực điều trị các bệnh lý nội tiết tại Bệnh viện Đa khoa Bảo Sơn, mời bạn vui lòng liên hệ Hotline 091 585 0770 hoặc Tổng đài 1900 599 858.
>>>Bài viết tham khảo: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị bệnh suy giáp 

(Bài viết chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa)