Vàng da sơ sinh - bố mẹ không nên chủ quan!

Vàng da là một tình trạng hay gặp ở trẻ sơ sinh. Chính vì vậy, rất nhiều mẹ biết đến cụm từ vàng da sinh lý. Tuy nhiên, vàng da sinh lý không phải là tất cả. Vậy vàng da ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không? Cần làm gì khi trẻ vàng da? Trong bài viết này, bác sĩ Đoàn Lan – bác sĩ Nhi sơ sinh tại bệnh viện Bảo Sơn sẽ đưa đến cho các bố mẹ những thông tin quan trọng về vấn đề này.

Vàng da là gì?

Vàng da thực chất là tình trạng tăng bilirubin trong máu. Khi nồng độ bilirbin trong máu lớn hơn 80 µmol/l, trẻ sẽ có biểu hiện vàng da.

Nguyên nhân của vàng da ở trẻ sơ sinh

Bilirubin là sản phẩm của quá trình vỡ hồng cầu cũ để thay thế bằng hồng cầu mới. Ở trẻ lớn và người trưởng thành bình thường, quá trình vỡ hồng cầu này xảy ra thường xuyên, tạo ra bilirubin và gan sẽ làm nhiệm vụ thải bilirubin qua phân và nước tiểu. Đó chính là lý do phân và nước tiểu thường có màu vàng.

Vàng da bệnh lý có thể xuất hiện sớm ngay sau sinh.

Ở một số trẻ sơ sinh, tình trạnh vỡ hồng cầu xảy ra nhanh và nhiều, lượng bilirubin được sinh ra vượt quá khả năng đào thải vốn chưa được hoàn chỉnh của gan. Điều này làm bilirubin ứ đọng lại trong máu, gây ra tình trạng vàng da. 

Khi nào vàng da là sinh lý?

Vàng da sinh lý là tình trạng hay gặp ở trẻ sơ sinh. Đây là một biểu hiện lành tính và thường tự hết, không cần can thiệp điều trị. 

Các dấu hiệu của vàng da sinh lý bao gồm:

- Vàng da xuất hiện từ ngày thứ 3 sau đẻ.

- Vàng da xuất hiện đầu tiên ở mặt, có thể tăng dần đến ngực và bụng.

- Trẻ vẫn ăn ngủ bình thường.

- Phân trẻ vẫn vàng.

- Thông thường, vàng da sinh lý sẽ tự hết sau khoảng 1-2 tuần.

Khi nào vàng da là bệnh lý?

Khác với vàng da sinh lý, vàng da bệnh lý là tình trạng cần đến sự can thiệp về y tế.

Ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là sơ sinh non tháng, hàng rào máu não chưa trưởng thành. Khi nồng độ bilirubin trong máu quá cao, bilirubin có thể vượt qua hàng rào máu não, ngấm vào các nhân xám trong não, gây biến chứng vàng da nhân. Đây là biến chứng nguy hiểm của vàng da nhân, gây tàn tật và tử vong cho trẻ.

Một tình trạng vàng da bệnh lý nữa là vàng da do các bệnh lý gan mật hoặc bệnh lý rối loạn chuyển hóa. Vàng da này thường là vàng da xỉn, có thể kèm theo phân nhạt màu, rối loạn đông máu, các biểu hiện của tổn thương chức năng gan khác.

Vàng da cũng có thể là biểu hiện của tình trạng nhiễm khuẩn sơ sinh sớm và nặng.

Những đặc điểm chung của vàng da bệnh lý bao gồm:

- Vàng da xuất hiện sớm ngay sau sinh.

- Vàng da đậm, tăng nhanh xuống tay và chân.

- Phân nhạt màu.

- Trẻ li bì, bỏ bú hoặc co giật.

- Vàng da kéo dài trên 2 tuần đối với trẻ đủ tháng và trên 3 tuần đối với trẻ đẻ non.

Làm gì khi trẻ vàng da?

Vàng da ở trẻ em đa số là vàng da sinh lý. Tuy nhiên, các biến chứng của vàng da bệnh lý thường rất nặng nề. Vì vậy, việc theo dõi trẻ để phát hiện sớm vàng da bệnh lý là rất cần thiết. 

Hàng ngày, bố mẹ cần quan sát màu da, bộc lộ toàn bộ các phần cơ thể trẻ dưới điều kiện ánh sáng đầy đủ. Trong trường hợp da trẻ hồng khó quan sát, dùng tay ấn lên da trẻ, giữ khoảng 5-10 giây, sau khi nhấc lên nếu vùng da dưới đó có màu trắng là trẻ không vàng da, có màu vàng là có vàng da. Khi trẻ có các biểu hiện nghi ngờ vàng da bệnh lý, bố mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám kiểm tra. 

Trẻ được điều trị vàng da tại bệnh viện Bảo Sơn.

Điều trị vàng da như thế nào?

Vàng da sinh lý sẽ tự hết mà không cần điều trị gì còn vàng da bệnh lý cần đến sự can thiệp về y tế.

Đối với những trường hợp trẻ có nguy cơ vàng da nhân, trẻ có thể được chiếu đèn hoặc thay máu tùy mức độ tăng bilirubin máu. Các mẹ cần lưu ý là khi bilirubin đã ngấm vào các nhân xám trung ương thì trẻ không còn khả năng phục hồi. Vì vậy, việc phát hiện sớm nguy cơ vàng da nhân là yếu tố quyết định để tránh biến chứng vàng da nhân cho trẻ.

Đối với những trường hợp vàng da bệnh lý khác, trẻ được điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh.

Ngay khi thấy các dấu hiệu vàng da bệnh lý, bố mẹ cần gọi điện tham vấn các bác sĩ nhi sơ sinh hoặc đưa trẻ đi kiểm tra để có hướng điều trị kịp thời.

Để được tư vấn cách chăm sóc trẻ và điều trị bệnh lý vàng da ở trẻ sơ sinh hoặc tư vấn trực tiếp với bác sĩ nhi tại bệnh viện Đa khoa Bảo Sơn, các bố mẹ có thể gọi tới tổng đài 1900 599 858 hoặc Hotline 091 585 0770.

Bác sĩ Nhi sơ sinh - Đoàn Lan